ایده «مقاومت اجتماعی» اسلامگرا و لُکنت علوم اجتماعی متأخر

گروه سیاسی خبرگزاری فارس؛ رامین شمسایی‌نیا- دانش‌آموخته دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی: 1) مفهوم و منطوق «مقاومت» در علوم انسانی رایج، مفهوم «مقاومت» و «مقاومت اجتماعی» از جمله مفاهیم متداول در نظامات اندیشه و علوم انسانی متاخر هستند. اگر ایده مقاومت در برابر یک نیروی سلطه‌گر داخلی(استبداد) و خارجی (استعمار و امپریالیسم) را در جهان مطالعه کنیم، بی درنگ به نظریات تولید شده و رایج در علوم اجتماعی متعلق به دوران رنسانس(Renaissance) و عصر پسا روشنگری(Age of Enlightenment) در میدان و محیط اروپا به عنوان محل تولید علوم انسانی مدرن بر می‌خوریم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عموماً خاستگاه این نظریات برگرفته از خیزش‌های اجتماعی علیه سرمایه‌داری و رویکرد مذهبی کلیسا بوده‌اند. از میانه قرن 19 تا انتهای قرن 20 میلادی «مقاومت» کلیدواژه اصلی خیزش‌ها و دال مرکزی گفتمان حاکم بر جنبش‌های انتقادی- اعتراضی بوده‌اند که ریشه فکری خود را وام‌دار نگرش‌های چپ‌گرایانه کارل مارکس و اندیشمندان متاخر مانند آنتونیو گرامشی(Antonio Gramsci)  ایتالیایی و میشل فوکو (Michel Foucault) فرانسوی و... بوده‌اند و با همین نوع نگرش پارادایم‌های غالب در علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی و ارتباطات را شکل داده بودند.

2) نگرش انتقادی به الگوهای چپ گرایانه مقاومت

این اندیشه‌ها چند افتراق اساسی با مفهوم «مقاومت اجتماعی» مدنظر اندیشه انقلاب اسلامی دارند و به همین دلیل در بیان و تحلیل مقاومت اجتماعی اسلامگرا اَلکن هستند؛ مولود مدرنیته بودن، خصلت مشترک همه این رویکردهای نظری- اجتماعی و خرده فرهنگ‌های وابسته بود که سخن از مقاومت اجتماعی می‌راندند و می‌رانند. در واقع اندیشه‌های مدرن از سرمایه‌داری و امپریالیسمی انتقاد می‌کردند که خود در همان زیست جهان متولد و رشد کرده بودند. تفاوت اساسی دیگر رویکرد سکولاریستی، ضد دینی و حتی مُلحدانه بودن این اندیشه‌های مقاومت است. دغدغه اصلی این اندیشه و جنبش‌ها مبارزه علیه سرمایه‌داری، راست‌گرایی ملّی، شکاف طبقاتی و اختلاف سطح رفاه و... است. حتی رویکردهای سوسیالیستی مقاومت معتقد به جایگزینی برابری به جای نابرابری هستند که کاملاً در تضاد با اندیشه انقلاب اسلامی یعنی جایگزینی عدالت با بی‌عدالتی است.

3) ایده مقاومت اجتماعی اسلامگرا؛ منبعث از اندیشه انقلاب اسلامی

هنر بزرگ طراح انقلاب اسلامی (امام خمینی(ره)) ارائه الگویی از کُنش جمعی و مقاومت اجتماعی در برابر نیروی ستمگر داخلی و خارجی براساس اندیشه دینی بود. آن هم در دورانی که گروه‌های چپ‌گرای متأثر از اندیشه کمونیسم مانند سازمان مجاهدین خلق، چریک‌های فدایی خلق و... کاملاً توانسته بودند مفهوم مقاومت را به نفع خود مصادره کنند. ایده تشکیل «بسیج مستضعفین» به عنوان یک «نیروی مقاومت اجتماعی» نسخه جایگزین و متعالی ارائه شده از سوی انقلاب اسلامی بود که توانست میلیون‌ها نفر را علیه نیروی ستمگر و متجاوز داخلی و خارجی سازماندهی کند. این ایده اگر چه به عنوان یک راهبرد عملیاتی در سیاست داخلی ایران توسط اسلامگرایان مبارز اتخاذ و اجرا شده بود، اما تاکنون به این سطح از انسجام و عمیق نظری نرسیده بود.

4) نشر و تعمیق در زیست جهان مستضعفین

ایده «نیروی مقاومت اجتماعی» انقلاب اسلامی به تدریج توانست خود را به یک راهبرد، سپس گفتمان و اکنون یک «نظریه مقاومت» در جهان اسلام تبدیل کند و به الگویی برای کُنش جمعی حامی مستضعفین و علیه مستکبرین تبدیل شود. نسل اول این مقاومت اجتماعی توسط گروه‌های مقاومت به صورت اعتراض و عملیات نظامی محدود خود را جلوه کرد، لکن نسل‌های نوین بیداری اسلامی توسط گروه مقاومت در منطقه غرب آسیا توانست با «عملیات منسجم نظامی» و «مشارکت سازنده در امر حکمرانی» مانند حشدالشعبی عراق، حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن، حماس و جنبش جهاد اسلامی فلسطین، عجین شود.

5) مطالعه موردی مقاومت اجتماعی در میان ملّت فلسطین

این ایده مقاومت اجتماعی اسلامگرا در جهان معاصر توانسته مفهوم مقاومت غالب در علوم اجتماعی رایج را متحول کند، ایده مقاومت اجتماعی اسلامگرا ریشه قرآنی دارد؛ سوره مبارکه فصلت، آیه شریفه 30: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَآئِکَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تَحْزَنُواْ وَأَبْشِرُواْ بِالْجَنَّةِ الَّتِى کُنتُمْ تُوعَدُونَ‏ ﴿30﴾» به یقین کسانی که گفتند: «پروردگار ما خداوند یگانه است!» سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند که: «نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است!». نمونه نهادینه و درونی شده آن ملّت مقاوم فلسطین است؛ صدای مظلوم اما مستحکم آن پیرمرد اهل غزه که از تخریب خانه خود در بمباران رژیم صهیونیستی محزون است اما مجاهدانه می‌گوید «فدای فلسطین» صدای یک اندیشه مقاومت است که در متن و بطن جامعه مسلمان فلسطینی ریشه دوانده و تعمیق می‌شود. اندیشه «مقاومت اجتماعی اسلامی» نظم دولت- ملت (nation-state) که مولود پیمان وستفالی(Westphalia) در سال 1648 است را در هم می شکند و مرزهای جغرافیایی را دارای صلاحیت برای انزوای مرزهای اُمّت و عقیده نمی‌داند.

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: غزه آرمان فلسطین انقلاب اسلامی ایده مقاومت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۱۷۳۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ادعای انبارلوئی درباره ایده «از شاهزاده تا تاجزاده» مهدی نصیری /حرف او نیست، هم لطف الله میثمی گفته بود هم فرخ نگهدار!

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در پی ادعاهای اخیر مهدی نصیری در مصاحبه با بی بی سی فارسی، محمدکاظم انبارلویی فعال سیاسی اصولگرا در یادداشتی به مسائل مطرح شده واکنش نشان داد.

بنابر روایت جماران، متن یادداشت وی به این شرح است؛

۱- خداوند رحمت کند آیت‌الله العظمی بهجت را می‌فرمود : «آنچه معاویه و یزید بالفعل داشتند ، ما بالقوه داریم.خیلی به خود مغرور نشویم این طور نیست که آنها از جهنم آمده باشند و ما از بهشت به خدا پناه می‌بریم ! برای ما امتحان پیش نیامده تا معلوم شود با امام حسین (ع) هستیم یا با یزید،(۱)

همین تعبیر را یک عارف گمنام قزوینی در یک بیت شعر خلاصه کرده است :

دین حسین توست حرص و آز شمر و یزید

این حسین را می‌کشی تو آن دو را می پروری

۲- نمونه های بسیاری در انقلاب اسلامی داریم که متأسفانه در اثر غفلت یا جهل یا خیانت به رونمایی از به «فعلیت» رساندن آن «قوه» پرداختند. در میان این افراد از مقامات عالیه سیاسی گرفته تا مقامات عالیه علمی و روحانی دیده می شود. مهدی نصیری اولین و آخرین آن نیست. اما مهارت او در این دگردیسی آن است که او بی‌پروا از رونمایی «شمر» درون پرداخته است.

تئوری اتحاد راهبردی از شاهزاده تا تاجزاده که اخیرا برای مبارزه با نظام او مطرح کرده است مال او نیست. به روایت اکبر گنجی یک استاد دانشگاه سال گذشته آن را در خارج مطرح کرد و تاجزاده هم در آن کنفرانس به طور مجازی حضور داشت اما سکوت کرد و پاسخی نداد!

گنجی در همین یادداشت خود می‌گوید: تاجزاده که نسبت به هر موضوعی موضع می‌گیرد در این مورد سکوت کرده و حاضر نیست آن را نقد و رد کند. هیچ‌کس هم مقبول نیست از سوی او این راهبرد را نفی کند!

۳- ۱۶ آذر ۱۴۰۲ برای لطف‌ا… میثمی یک مراسم تجلیل برگزار کردند. عنوان سخنرانی خود او در این گرامیداشت «جامعه بدون حذف» بود . میثمی از همه کسانی که به نوعی در انقلاب حذف شده‌اند خواست کنار هم قرار گیرند و برای تشکیل «جامعه بدون حذف» تلاش کنند!

او از حذف شدگان به عنوان «حزب رجاء» یاد کرد و گفت : حزب رجاء مخفف رانده‌شدگان جمهوری اسلامی است!

حرف میثمی را می‌توان ترجمه خفیف و ضعیفی از همان راهبرد اتحاد از شاهزاده تا تاجزاده دانست .

۴- فرخ نگهدار او را همه می‌شناسند رهبر چریک‌های فدایی خلق اکثریت برخی شیرین‌کاری‌های او را اوایل انقلاب به یاد دارند. او پس از انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی یک تحلیل مفصل ۷۳۰۰ کلمه‌ای نوشت که خلاصه این تحلیل به زبان خود او این است که «تصمیم جبهه اصلاحات مبنی بر عدم شرکت با حمایت چهره‌های محبوس و همراهی نهضت آزادی و جبهه ملی و ... و از همه مهمتر مورد پشتیبانی سرشناس‌ترین شخصیت حامی جبهه یعنی آقای سیدمحمد خاتمی قرار گرفت. این همگرایی گامی بلند و امیدآفرین در تجهیز کشور به یک اپوزسیون قانونی و پاسخگو در مقابل حکومت و مردم است!

فرخ نگهدار در این تحلیل طولانی در حقیقت راهبرد ائتلاف از شاهزاده تا تاجزاده را نه به صورت «اعلامی» بلکه «اعمالی» بیان کرده است.

بیان فرخ نگهدار یک ترجمه انگلیسی از راهبرد یاد شده است.

۵- حقیر در تفسیر و تحلیل فتنه ۸۸ همواره یک بیان تکراری داشتم و آن اینکه سرویس‌های دشمن توانسته‌اند یک اتحادی که یک سرش سروش و یک سرش گوگوش است برقرار کنند.آن هنگام اتحاد شاهزاده و تاجزاده درون وباطن این یاغیگری علیه انقلاب و جمهوریت نظام بود.

گاهی بنده در نقد مطالب تاجزاده به عمد نام او را «تاج» زاده می‌نویسم ! دوستی با من تماس گرفت و گفت شما را به عدالت و انصاف می‌شناسم این نوع تیکه‌پرانی تو را از عدالت می‌اندازد. بنده برای او توضیح می‌دادم این تعبیر نمی‌تواند غیرواقعی باشد. اکنون با رونمایی مهدی نصیری از این راهبرد نشان می‌دهد فهم من از قضایا خیلی بی‌ربط نبوده است.

۶- سخن آخر برگردیم به بیان رازآلود، حکمت‌آمیز و پندگونه آیت‌الله‌العظمی بهجت!

زایش شمر درون، در زایشگاه سرویس‌های امنیتی دشمن یا زایشگاه حرص و طمع در رسیدن به قدرت و ثروت با دستیاری نزدیک‌ترین اعضای خانواده یا دوستان نااهل صورت می‌گیرد.جلوی این زایش را نگیریم یک راست شمر درون ما می‌رود روی سینه انقلاب می‌نشیند و اشتهای بریدن سر انقلاب را دارد.

مردم در طرد ، لعن و نفرین شمرها و یزیدهای زمانه تردید نمی‌کنند. سیر و تطور دوران پس از انقلاب این حقیقت را به وضوح بیان می‌کند.

حرف مشفقانه امامین انقلاب طی ۵ دهه گذشته همواره این بوده است مواظب یزید و شمر زمانه باشید با او هم صدایی نکنید مرز خود را در «فعل» و «قول» با مخالفان اسلام و با ضدانقلاب حفظ کنید.

پی‌نوشت‌ها :

۱- کتاب در محضر بهجت ج۱ ص ۱۸۵

۲- چشم‌انداز ایران – شماره ۱۴۳ دی و بهمن ۱۴۰۲

۲۷۲۱۸

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1903420